Ruhi Ayangil-Müzik Üzerine 7 Kasım 2020 // Ders Notu

TARİH İÇİNDE TÜRK MUSİKİSİ ÜZERİNE

Ruhi Ayangil – Müzik Üzerine 7 Kasım 2020

Mimarhane Dersi Notu : Bilal Benli

Türk Müziği Orta Asya kaynaklı bir müziktir. Ve iki döneme ayrılır:

İslam Medeniyet Dairesine Girmeden Önceki Dönem
İslam Medeniyet Dairesine Girdikten Sonraki Dönem

Türkler Talas Savaşı sonrası kültürel ve siyasal olarak İslam dinini kabul etmiştir. Bu kabul ile birlikte kültürel ve kitlesel göçleri batıya doğru kaymış ve pentatonik (5 tonlu müzik) özellikleri ağır basan müzikleri makam özellikleri arz eden bir müziğe dönüştü. Bu müzik Türklerin batıya doğru göçü esnasında Ön Asya’da İran Müziği, Arap Müziği; Anadolu’ya gelince Doğu Roma Müziği ile karşılaştı ve Türk Müziği değişim geçirmeye başladı.

Türklerin Göç Haritası

Türk Müziği Tarihi Dönemleri:

1.Dönem:

– Başlangıç devirlerinden İslamiyet’in kabulüne.

-İslamiyet’in kabulünden İstanbul’un Fethi’ne. Bu dönemde Türkler Doğu Roma sarayının bilgi ve birikimlerini içine almıştır.

-İstanbul’un Fethi’nden 1839’a (Müzika-ı Hümayun ’un kuruluşuna değin Türk Müziği). 1827 II. Mahmud Dönemi Yeniçeri ordusunun ilhakı (Vaka-ı Hayriye) sonrası Mehteran Birliği ’de dağıtılmıştır. Bunun üzerine Müzika-ı Hümayun kuruldu. Bu Avrupa Müziğinin bu topraklara girişidir. Bu tarihte resmi olarak Batılılaşma’ ya başladık.

ÜLKEMİZİN MÜZİK TÜRÜ NEDİR?

-Perde ve makam sistemine dayalı (Perde, insan ağzından veya bir müzik aletinden çıkan sesin frekans karşılığıdır. Makam, melodi akışındaki perdelerin armonilinmiş ezgiler bütünlüğüdür.)

-Küçük ve büyük usullerle ölçülen. (Usul, ritmik yapıdır. Ritim, zamanın bölünmesiyle oluşan birtakım kalıplardır.)

Türk Musikisi ezgiler müziğidir. Armonilenmiş ezgiler bütünlüğüdür. Monofonik değil heterofonik bir müziktir. Ezan dini müzik formudur. Sadece makam bilgisine dayalı söylemenin sonucudur.

Batı Müziği’nde nota, Türk Musikisinde isim her bir sesin ismi vardır. Makam ve perde isimleri: Rast, dügah, çargâh… Batı notasının tercih edilmesinin sebebi daha kolay söylendiği (solfej okuma) için tercih edilir. Türk Müziği kaynakları yazılı ve sözlü kaynaklardır. İkonografik kaynaklar.

SESLER

İslam Rönesans’ı 9. ve 10. asırdır. Bu dönemde bilim, algoritma, müzik ele alınmıştır.

Seslerin Nasıl ve Nereden Çıktığını Gösteren Şema

İnsan Vücuduna İsabet Eden Makamlar

Türk Müziği pek yazılmamış akılda kalan ezgilerden oluşmuştur. Türk Musikisi eski kuramcıları musiki kuramına ilişkilerin kavramları: Perde, avaza, şube, cins, makam ve tenkib alt başlıklarında sınıflandırmışlardır.

Perde isimlerini (bir telli çalgı üzerindeki) yerlerini, bağlarını göstermek için ‘‘Ebced’’, ‘‘Sözcük’’ ve ‘‘Çizelgi’’ nota sınıfında incelenebilecek yazım yöntemleri benimsemişlerdir.

Safıyuddin Abdülmü’min Urmevi’nin Kullandığı Ebced Yazılama Yöntemi

Haşim Bey Tanbur İnceleme

Haşim Bey Ney İncelemesi

ALİ UFKİ BEY (ALBERTO BOBOVİUS) (1610-1675)

Ali Ufki Bey 25 dil bilen bir entelektüeldir. Dil konusundaki bilgisi sayesinde sarayda tercüman olarak görev aldı. Türk müziğini batı notalandırma sistemi ile notalandırdı.

KANTEMİROĞLU’NUN YAZILAMA GÖRÜŞLERİ

-Harflerin kullanımı, ilm-i musikinin konusudur.

-Notalar/harfler perdenin sesini kaydetmek için kullanılır.

-Sayısal değerler usül ve veznin tayini maksadıyla kullanılır.

-Notalama ve nota, bir bestenin kuralları içinde mükemmel biçimde kaydedilmesine ve sonunda, yazıldığı şekle en yakın/uygun biçimde seslendirilmesine hizmet eden araçtır.

Prens Dimitri Kantemiroğlu Yazısı

Kantemiroğlu Notasyon

Kantemiroğlu Tambur Notasyon

BAŞLICA TÜRK MUSİKİSİ ÇALGILARI

Halk müziğinde ziyadesiyle kullanılan ve Türklerde bağımsızlık simgesi olan davul ve ona eşlik eden zurna milli çalgılarımızdandır. Bağlama ise Orta Asya’dan beri hiç değişmeden kullandığımız müzik aletlerindendir.

IKLIĞ

Uygur Orkestrası

OSMANLI ORDUSU BANDOSU MEHTERAN BİRLİĞİ VE SENFONİK ORKESTRA

Savaş meydanlarında yükse bir gürültüyle düşmanı korkuya düşüren Mehteran Birliği dünyanın ilk askeri bandosudur. İçinde birçok egzotik çalgıyı barındıran ve Polonya Kralı II. Ogüst’e Sultan’ın hediyesi olarak giden Mehter Takımı sayesinde Batı Avrupa’da bir tür Türk vurmalı çalgıları çılgınlığı döneminin başladığı ve bunun sonucu olarak yan davul ve ikili timpaninin senfonik orkestralara dahil edildiği bilinir.

TÜRK MUSİKİSİ REPERTUVARI

-Ezan, kaside, gazel, taksim, uzun hava, açış, yol gösteriş

-Küçük ve büyük usullerler ölçülen dini ve din dışı türlere ilişkin çalgı dağarı. (Oyun havası, saz semaisi)

-Askeri hizmet alanına ilişkin eserler. (Ceng-i Harbi, alay peşrevi vb.)

OSMANLIDA BÜYÜK BİR BESTEKAR VE MUSİKİ AŞIĞI

III. Selim Han

III. Selim Han’ın himaye ve teşvikleriyle makam müziğinin parladığı son tarih dilimi 19. Yüzyıldır. Kendisi de bestekar, şair ve neyzendir. Abdülbaki Nasır Dede (AND) ve Hamparsum (HAMP) tarafından geliştirilen nota yazıları bu dönemin en somut müzik bilim kalıtını oluşturmaktadır.

HAMP Notası

AND Notası

II. MAHMUD HAN DEVRİMİ

Yeniçeri Silahlı Gücü’nün imla ve ilga edilmesi Mehteran’ın sonunu getirdi. Sonrasında Müzika-i Hümayun kuruldu. Böylece Batılılaşma süreci başlamış oldu.